वास्तु व अष्टदिशा

*-: वास्तु व अष्ट दिशा :-*
---------------------------------------

घर बांधताना, फ्लॅट घेताना, घरातील, कार्यालयातील रचना करताना ज्या आठ दिशा आहेत त्याचा विचार करावा.या ठिकाणी लक्षात घ्यावे की, आकाशतत्व घराच्या मध्यभागी असते. इतर तत्त्वांचे या जागेवर प्रभुत्व असते.
                    -----
*उत्तर दिशा –* उत्तर दिशेचा स्वामी धनाचा देव कुबेर आहे. याचा प्रतिनिधी ग्रह ‘बुध’ हा आहे. वास्तू बांधताना उत्तर दिशेकडे जास्तीत जास्ती मोकळा भाग घ्यावा, यामुळे जीवनभर आर्थिक स्थिती चांगली राहते. हे आपल्या ‘मातेचे’ म्हणजे आईचे स्थान आहे. हा भाग घरातील इतर स्थानांच्या मानाने उंच आणि घाणेरडा नको, नाहीतर घरच्या स्त्रीला नेहमी शारीरिक व मानसिक त्रास होत राहतो.

*उत्तर, ईशान्य, पूर्व*या कोनांमध्ये पाण्याची टाकी, स्विमिंग पूल, तलाव असल्यास घरची इतर मंडळी संवेदनशील, बुद्धिमान राहतात. त्यामुळे सुखी, समृद्ध जीवन प्राप्त होते. या भागात स्वयंपाकघर, कोठीघर (स्टोअर रूम), नोकरांसाठी राहाण्याची जागा धोकादायक आहे. तसेच कार, वाहने, स्कूटर्स वगैरे ठेवण्याची जागा नसावी. मुख्य दरवाजा, व्हरांडा, बैठकीची खोली, बाल्कनी असणे योग्य राहील.

पूर्व दिशेच्या खालोखाल या दिशेला महत्त्व आहे. उत्तर याचा अर्थ अतिउत्तम, नेहमी वाढणारा असा आहे. कुबेराच्या स्वामित्वामुळे या दिशेकडे धनसंपत्तीची रेलचेल आहे. म्हणून वास्तूतील पैशांचे कपाट किंवा तिजोरीचे तोंड उत्तर दिशेला करून ठेवण्याचा सिद्धांत आहे. उत्तर दिशेकडून येणार्‍या स्पंदनलहरी पूर्वदिशेच्या खालोखाल मानवी जीवनात पोषक व श्रेष्ठतम आहे. उत्तरचा दुसरा अर्थ प्रश्‍नांचे उत्तर हा आहे. म्हणून अडचणीच्या वेळी उत्तरेकडे तोंड करून बसल्यास प्रश्‍नांचे उत्तर मिळते, असे वास्तुशास्त्र सांगते. उत्तरेकडे आकाशात ध्रुवतारा आहे. तो नेहमी स्थिर असतो. म्हणून स्थिरतेच्या दृष्टीने ही दिशा महत्त्वपूर्ण आहे. जेवताना, घरी विचारविनिमय करताना, आंघोळ करताना, कारखान्यात वगैरे काम करताना, कार्यालयात बसताना लाभदायक उत्तर किंवा पूर्वेकडे तोंड करून बसावे.

*ईशान्य –* ईशान्यचा स्वामी महादेव (शंकर) आहे, तर प्रतिनिधी ग्रह ‘गुरू’ आहे. ईशान्यला सूर्याची महाशक्तिमान किरणे सूर्योदयानंतर फेकली जातात.या दिशेला घराचे मुख्य द्वार असणे अतिशय शुभ मानले जाते. विहीर, बोअरवेल, जमिनीखाली पाण्याची टाकी या बाजूला असल्यास शुभ फळे मिळतात. या भागात देवघर, पूजास्थान असणे चांगले. विद्यार्थ्यांनी या दिशेला बसूनच अभ्यास करावा, वयोवृद्ध व्यक्ती, विधूर-विधवा येथे राहू शकतात. या बाजूला शौचालय नसावे. विवाहित दाम्पत्याने राहू नये. या कोपर्‍यात घराच्या आवारात उंच झाडे नसावेत.घराचा ईशान्य कोपरा तुटलेला असू नये. कारखान्यातील संचालक मंडळींनी या दिशेला बसू नये.तसेच माल ठेवणे, पहारेकर्‍यांची जागा, कामाची जागा न ठेवणे चांगले. वास्तूतील हा भाग, कोन हलका पाहिजे. या बाजूला मोठमोठी कपाटे वगैरे ठेवणे चांगले मानले जात नाही. या बाजूला स्वच्छतागृह, स्वयंपाकघर नसावे.

कार्यालय किंवा कारखानदारांनी या बाजूला स्वागतकक्ष, पिण्याचे पाणी, मंदिर, तळघर, संगणक ठेवावेत, पण स्वच्छता या भागात ठेवणे फायदेशीर राहील. दुकानदारांनी या भागातून प्रवेश ठेवावा. कापड, शिक्षण, सोने-चांदी, आध्यात्मिक वस्तूंसाठी दुकाने या भागात ठेवणे इष्ट राहते. कारखान्यात प्रशासन, तांत्रिकी विभाग, दुचाकी ठेवण्याची जागा, तयार माल ठेवायला हरकत नाही.

ईशान्य दिशेला जर दोष असतील, तर माणसाला अतिशय त्रास होतो. वंशवृद्धी होत नाही, चिंता लागून राहते, मुलांच्या शिक्षणात अडचणी येतात, आर्थिक बाजू कमकुवत होते इत्यादी.

*पूर्व –* पूर्वेची देवता सूर्य व इंद्र. या भागात जास्तीत जास्त खिडक्या असाव्यात.या बाजूला काही मुख्य वास्तुदोष असल्यास घरातील कर्त्या पुरुषाला खूप कष्ट पडतात.पश्‍चिम बाजूच्या तुलनेत जागा उंच नसावी. नाहीतर घरातल्या स्त्रीला समृद्धी मिळत नाही. संतान मंदबुद्धी, अस्वस्थ असतात. घराच्या या बाजूला कचरा वगैरे असल्यास घरची गृहिणी मुला-मुलींकडून दु:खी असते. या बाजूला चपला, बूट वगैरे ठेवू नये. झोपण्याची खोली ठेवू नये, तब्येत बिघडण्याची शक्यता असते. या बाजूला गाडीचे गॅरेज, स्वयंपाकघर, पाहुण्यांची खोली असणे योग्य तसेच कार्यालयातील लेखा विभाग, गार्डची खोली ठेवावी.

आठ दिशांपैकी मानवाला सर्वांत अधिक फायदे देणारी ही दिशा आहे. या दिशेला प्राची असेदेखील म्हणतात. ही दिशा सुख, समाधान, शांती, आनंद, ऐश्‍वर्य, समृद्धी, विजय, स्वास्थ्य इत्यादींचा शक्तिस्रोत आहे.

पूर्व दिशेकडून येणारी सूर्यकिरणे सकाळच्या वेळी आपल्या घरात अधिकाधिक प्रमाणात घेता यावीत व त्या दिशेकडून येणार्‍या स्पंदनलहरी व सुपरनॅचरल पॉवर आपल्या घरात भरपूर प्रमाणात यावी म्हणून सर्वात मोठा दरवाजा म्हणजे मुख्य दरवाजा या दिशेला ठेवण्याचा संकेत वास्तुशास्त्रात आहे.

थोडक्यात म्हणजे या बाजूला तेल, तूप साठवण्याची जागा, कार्यालयातील मानवी संशोधन विभाग,लेखन-साहित्य, मुख्य प्रवेशद्वार, दुकानात विक्री कर्मचारी तोंड पूर्वेला, कारखान्यात चर्चाकक्ष, शोरूम असणे योग्य राहते.

*आग्नेय दिशा –* या दिशेचा स्वामी अग्निदेव आहे. गणपतीपण आहे. वास्तूतील हे अग्नीचे स्थान आहे. या भागात स्वयंपाकघरातील गॅस, स्टोव्ह, चूल ठेवावी. स्वयंपाकघराजवळ विहीर नसावी. नाहीतर घरातील गृहिणी सदैव आजारी राहण्याची शक्यता असते. सासू-सून, जावा-जावा यांची भांडणे व्हायची शक्यता असते. घरात चोरी होऊ शकते. घरात सासू-सून असल्यास सासूने या दिशेच्या खोलीत राहणे योग्य नाही. देवघर, शयनकक्ष, बैठकीची खोली, प्रवेशद्वार या बाजूला करणे टाळावेच. जमिनीच्या खाली टाकी नसावी. मुलींसाठी शयनगृह असणे ठीक राहील. कारखान्यात, कार्यालयात विजेचे मीटर, स्वच्छतागृह, वातानुकूलित यंत्र, ट्रान्सफॉर्मर, बॉयलर, उपाहारगृह असावे. वास्तूच्या या भागात ब्युटीपार्लर, इलेक्ट्रॉनिक्सची दुकाने चांगली चालतील.

*दक्षिण दिशा –* या भागाचे स्वामी देवता ‘यम’ आहे, तर ग्रह मंगळ आहे. ही दिशा तिच्या वाईट गुणधर्मांमुळे कुठल्याही शुभकार्यास वर्ज्य मानली गेली आहे. या बाजूने मनुष्याच्या कल्याण करणार्‍या लहरी (स्पंदन) येत नाहीत म्हणून दक्षिण बाजूला घराचा मुख्य दरवाजा करू नये, असा संकेत आहे. दक्षिण बाजू इतर बाजूंपेक्षा थोडी उंच ठेवावी, त्यामुळे घरादाराला सुख मिळेल. मुलांच्या अभ्यासाची खोली या बाजूला नको. लागेल तर कोठीघर (स्टोअर रूम) ठेवा. झोपण्याची खोली असल्यास नुकसान नाही. विहीर नको, जिना, लिफ्ट चालेल. कार्यालयात विक्री व्यवस्थापक, कामगार व्यवस्थापक, हिशेब तपासनीस, उच्चस्तरीय अधिकारी यांनी बसणे चांगले राहील. दुकानात या बाजूला तळघर असल्यास मंदिरगृह, क्लब, इतर कारखान्यात विश्रांतीची खोली, अर्धा तयार माल, वाहन तळ ठेवावे.

*नैर्ऋत्य –* या भागात पृथ्वीतत्त्व व राहू-केतूंचे स्थैर्य असते. हा कोपरा घरात सर्वात उंच ठेवावा. संडास या दिशेला बांधणे योग्य. इथे पाण्याची भूमिगत टाकी बांधू नये. लहान मुलांना या भागात झोपवू नये. नोकर माणसांना चुकूनही या भागातील खोली देऊ नये. फक्त कोठीघर असल्यास चांगले. मास्टर बेडरूम ठेवावी. कार्यालयात संचालक मंडळींनी या कोनात बसावे. माल ठेवण्याचे गोडाऊन या भागातच ठेवावे.

*पश्‍चिम –* या दिशेचा स्वामी वरुण आहे. या दिशेला वास्तुशास्त्रानुसार योग्य बांधकाम केल्यास घरमालकास धन, समृद्धी, यश, सफलता मिळते. हा भाग पूर्वेच्या बांधकामापेक्षा खाली असल्यास घरमालकाला नेहमी अपयश, आर्थिक नुकसानी पदारात पडते. पश्‍चिम-नैर्ऋत्य बाजूला मुख्य प्रवेशद्वार नको. उंचावरील पाण्याची टाकी नको. भोजनकक्ष चांगला राहतो.

*वायव्य –* या कोनात वायुदेव व चंद्राचा प्रभाव असतो. या भागात हँडपंप नसावा. पाण्याची भूमिगत टाकी, हौद नसावा. स्वयंपाकघर चालेल. या बाजूच्या खिडक्या व दरवाजे जास्तीत जास्त वेळ उघडे ठेवावेत, मुख्यत: कारखानदारांनी हे लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. विहीर नसावी. नवविवाहितांचे शयनगृह नसावे. कार्यालयात विक्री कर्मचारी बसणे योग्य. दुकानात जाहिराती, वाहनप्रदर्शन जागा ठीक राहील. कारखान्यात जावक विभाग ठेवावा.

*मध्य भाग -* घराचा, प्लॉटचा मध्य भाग नेहमी मोकळा असावा. म्हणजे या भागात घरातील सामान, फर्निचर ठेवू नये. येथून सांडपाणी वाहणे बरोबर नाही. संडास बिलकूल नको. घराच्या मध्य भागात मंदिरसुद्धा नको. पूर्वीच्या वास्तू, प्रामुख्याने राजेरजवाडे यांच्या जागा, महाल, कोठ्या या ठिकाणी वास्तूच्या मध्य भागी मोकळी जागा पाहण्यात येते.
=======================♦
*श्रीधर कुलकर्णी*
*ज्ञानामृत मंच ग्रुप*