चित्ताच्या अवस्था

*……चित्ताच्या अवस्था……*
…………………………………………………………
*१) मूढ :- *तमोगुणाचा जास्त प्रभाव,सारासार विचार नाही. भांडाभांड मारामा-या, लोकांना फसवणे, लुबाडणे, असे चित्तात विचार येतात. आळस, निद्रा, स्तुती. 

*२) क्षिप्त :-* रजोगुणाचा प्रभाव, इकडे तिकडे, धावणारे मन, बहिर्मुख चित्त, संसारात गुरफटणे. 

*३) विक्षिप्त :- *रजोगुण प्रभाव, अंतर्मुख जास्त, क्वचित बहिर्मुख, सत्वगुण वाढीस लागतो. 

*४) एकाग्र :-* सत्वगुणाचा प्रभाव. परमार्थातील एखाद्या विषयावर स्थिर राहणारे, चित्त शुद्ध होते, अंतर्मुख होते. ध्यानात मन एकाग्र होते. ह्या एकाग्र रूप अवस्थेला संप्रज्ञात समाधी म्हणतात.

*५) निरुद्ध :-* चित्त अखंड आत, त्रीगुणाच्या पलीकडे मनच नाही अशी अवस्था, सर्व वृत्तींचा निरोध होतो. आनंदरूप अवस्था दृष्ट्याचे स्वरूपात अवस्थान. बुद्धीतील संशय, विपर्यास, अज्ञान, राग, लोभ, मोह, अस्मिता इत्यादी दोष पूर्णपणे, नष्ट होतात. चित्तावर घडलेले वाईट संस्कार नष्ट होतात. एकाग्रतेचे अवलंबन सूक्ष्म होते. संसारात बिजभूत असलेल्या भावना दग्ध प्रत्य होतात. म्हणून या अवस्थेला *'निर्बीज समाधी'* असंप्रज्ञात समाधी म्हणतात. 

मन पंचज्ञानेंद्रियातून सतत आपल्या भोवती असणा-या प्रत्येक वस्तूशी सारुप्य साधण्याचा प्रयत्न करते. याला *मनाची वृत्ती* म्हणतात.
〰〰〰〰♦〰〰〰〰〰
*सं - श्रीधर कुलकर्णी*
*ज्ञानामृत मंच ग्रुप*