श्राध्ददेव व पितृवर्णन :- ३

*श्राध्ददेव व पितृवर्णन*
--------------------------------
   भाग :- ३..

भीष्म म्हणतात - "बाबांचे हें बोलणें भूमीचे पोटांतूनच चालले होते. आपले बाबा पुण्यबलाने उत्तम लोकाला गेलेले आहेत, तेव्हां अशांच्या मुखांतून निर्णय ऐकण्याची संधी पुन्हा येणारी नाहीं असें वाटून मी मोठया कौतुकाने माझे बाबा भूमीचे आड असतां तशा स्थितींतच त्यांना प्रश्न केला. मीं म्हटलें "आम्ही असें ऐकितो कीं, पितर हे देव आहेत व ते देवांनाही पूज्य आहेत, तेव्हां आम्ही जी श्राद्धकाली पूजा करित ती देवांची कीं पितरांची, कीं आणखी कोणाची ? आम्ही येथें श्राद्ध करावे त्यानें परलोकीं गेलेले पितर तृप्त कसे होतात, किंवा श्राद्धाचे फल तरी काय ? देव, मनुष्य, दानव, यक्ष, उरग, गंधर्व, किन्नर व नाग हे सर्वच पितृश्राद्ध करितात, तेव्हां हे कोणाची पूजा करितात म्हणावे ? या बाबतींत मला मोठा जबरदस्त संशय आहे व तो निवृत्त करून घेण्याची उत्कंठाही अतिशय आहे. बाबा, माझे मताने आपण धर्मज्ञ, नव्हे सर्वज्ञच आहां; याकरिता हा माझा संशय दूर करा."

हें भीष्माचे वाक्य ऐकून त्याचा पिता शंतनु म्हणाला, "हे वत्सा, पितर मूळ कसे उत्पन्न झाले, श्राद्धांत त्यांना दिलेल्या अन्नाचे फळ आपणास कसें मिळतें व पितरांचे श्राद्ध करण्याचे कारण काय ? इत्यादि जे प्रश्न तू मला केले आहेस त्यांचें थोडक्यांत उत्तर देतो तें स्वस्थ मनाने ऐक. (हे जे पितर म्हणून म्हणतात ते मृत्युलोकीं मरण पावून परलोकी गेल्यावर किंमतीस चढलेले लोक अशांतला अर्थ नव्हे.) हे पितर म्हणजे आदिदेव जो ब्रह्मदेव त्याचे पुत्रच होत; व यांची याच उद्देशाने स्वतंत्र सृष्टि व यांचा स्वर्गातही मान मोठा आहे; कारण तेथेही यांस देवता म्हणून समजतात; व देव, असुर, मनुष्य, यक्ष, सर्प, गंधर्व, किन्नर, नाग, इत्यादि सर्व लोक ज्यांचे यजन करितात, ते हेच पितर. श्राद्धकाली अन्नादि दानाने यांचें आप्यायन झालें म्हणजे ते उलट जगताला आप्यायित (संतुष्ट) करतात, अशी खुद्द ब्रह्मदेवांची सांगी आहे. यास्तव हे महाभागा, असे जे हे पितर त्यांचें तूं निरलसपणे उत्कृष्ट श्राद्धविधीने यजन कर. म्हणजे ते तुझें वाटेल त्या रीतीनें कल्याण करितील. कारण जो जें इच्छील तें फल देण्याचे त्यांचे अंगीं सामर्थ्य आहे. आमचे विशिष्ट नामगोत्रादिकांचा उच्चार करून तूं या पितरांचे आराधन केलेस म्हणजे आम्ही स्वर्गातही असलो तरी ते पितर तेथें आमचे संतर्पण करितील; एवढे मीं तुला सांगितले. आतां उरलेले सारे, आज येथे श्राद्धासाठीं बोलाविलेले हें मार्कंडेयऋषि तुला सांगतील. हे मार्कंडेयऋषि मोठे पितृभक्त असून आत्मज्ञानी आहेत, व यांनी आज जें आपल्या येथें श्राद्धाचे आमंत्रण घेतलें तें मजवर अनुग्रह करण्यासाठींच, असें मी समजतो; याकरिता तुला जें कांहीं विचारणें असेल तें या समर्थांना विचार." असें सांगून आमचे बाबा तेथेंच गुप्त झाले.
=======================📓
*श्रीधर कुलकर्णी*
*ज्ञानामृत मंच समुह*